Edukacja przyrodnicza

  • 27-01-2017

Edukacja przyrodnicza

Obecnie jednym z najważniejszych problemów współczesnego świata jest ochrona naturalnego środowiska. Człowiek, żyjący początkowo w symbiozie z przyrodą, wraz z rozwojem nauki i techniki zaczął ją przekształcać. Postępująca degradacja przyrody spowodowała, iż w drugiej połowie dwudziestego wieku podjęte zostały kompleksowe działania mające na celu ochronę środowiska. Tym samym przyczyniono się w sposób pośredni do ochrony samego człowieka. Człowiek jest cząstką przyrody, musi żyć z nią w zgodzie, stąd kształcenie ekologiczne jest jednym z ważnych zadań edukacyjnych i wychowawczych szkoły ale również samorządów jako jedno z zadań własnych gminy. Na terenie kraju nie liczne są gminy, które podjęły się tego zadania samodzielnie. W pozostałych gminach edukację ekologiczną powadzą wyłącznie szkoły w ramach programu nauczania lub organizowana jest przez stowarzyszenia lub ośrodki edukacji ekologicznej. Na terenie gminy Szprotawa zajęcia z edukacji ekologicznej prowadzone są przez Wydział Gospodarki, Rolnictwa i Ochrony Środowiska. Podstawą tej działalności jest wychowanie ogółu społeczeństwa, które należy rozpoczynać od najmłodszej generacji.
 
Cele edukacji ekologicznej prowadzonej przez Urząd Miejski w Szprotawie:
  • Poznawanie motywów i sposobów ochrony środowiska,
  • Kształcenie umiejętności dostrzegania zjawisk w ekosystemach,
  • Przewidywanie i ocena pewnych następstw obserwowanych zjawisk przyrodniczych i czynów człowieka,
  • Kształtowanie emocjonalnego stosunku do określonych zjawisk i obiektów w środowisku człowieka,
  • Formowanie i wzmacnianie pozytywnych przekonań i postaw wobec określonych zjawisk, obiektów przyrodniczych.
W toku realizacji edukacji ekologicznej, rozwija się wrażliwości oraz kształtowanie szacunku wobec przyrody u dzieci i młodzieży poprzez:
  • Wrażliwość na środowisko przyrodnicze,
  • Dążenie do kontaktu z nieskażonym środowiskiem przyrodniczym,
  • Poczucie odpowiedzialności za stan oraz pomnażanie zasobów środowiska przyrodniczego,
  • Wiedze dzieci z zakresu budowy, warunków życia roślin i zwierząt oraz różnorodnych zjawisk przyrody nieożywionej,
  • Umiejętność spostrzegania i oceny piękna obiektów i zjawisk przyrodniczych,
  • Umiejętność przekazywania przez dzieci nabytych wiadomości i wyrażania uczuć w różnorodnych formach ekspresji,
  • Zdolność oceny niewłaściwego zachowania się innych wobec przyrody i sposobów reagowania na nie,
  • Właściwe zrozumienie, że przyroda jest dla człowieka użyteczna i należy ją szanować,
  • Ugruntowanie wiadomości, że niektóre gatunki roślin i zwierząt oraz obiekty przyrody nieożywionej są rzadkością i dlatego należy je chronić i opiekować się nimi.
Powyższe cele i zagadnienia realizowane są przez Urząd Miejski w Szprotawie przez prowadzenie różnorodnych akcji ekologicznych w szkołach z terenu Gminy Szprotawa. Akcje są cykliczne i prowadzone każdego roku.
Najważniejsze z nich to:
  • Wiosenne porządki w Gminie, ta akcja odbywa się na przełomie kwietnia i maja. Urząd Miejski w Szprotawie, wyposaża uczestników w rękawice, worki oraz zabezpiecza odbiór zebranych śmieci. W akcję bardzo mocno zaangażował się Polski Związek Wędkarski z Leszna Górnego, który z rodzinami członków koła sprząta zbiorniki wodne w miejscowości Buczek.
  • Sprzątanie Świata realizowane we wrześniu każdego roku. Szkoły biorące udział otrzymują rękawice i worki na śmieci oraz Urząd organizuje odbiór odpadów.
  • Ratujmy kasztanowce to akcja promująca ochronę kasztanowców białych przed szkodnikiem motylem z gatunku Szrotówek kasztanowcowiaczek. Uczestnicy akcji grabią opadłe liście  spod drzew kasztanowców, poczym są one spalane lub wywożone do kompostowania.
  • Akcja „Nie wypalaj traw”, jest prowadzona wspólnie ze Strażą Pożarną oraz Nadleśnictwem Szprotawa. Posiada charakter propagandowy poprzez rozwieszanie plakatów i organizowanie pogadanek w szkołach połączonych z pokazem multimedialnym zdjęć i slajdów.
  • Akcje „Ratujmy łąki storczykowe” oraz „Nie zabijaj zwierząt podczas koszenia łąk" są to akcje skierowane typowo do rolników. Obie akcje mają charakter informacyjny poprzez rozwieszanie plakatów na terenach wiejskich. Pierwsza akcja ma na celu ratowania łąk porastających przez storczyki, rośliny chronione i zagrożone wyginięciem poprzez zaprzestanie użytkowania użytków zielonych i ich zaorywanie. Druga akcja promuje przyjazny sposób koszenia łąk aby zwierzęta znajdujące się w pobliżu kosiarek unikały śmierci.
  • Prowadzone są w szkołach wykłady i prelekcje z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych np.: 'Wilcze Echa w Borach Dolnośląskich", "Jak segregować śmieci", "Walory przyrodnicze Gminy Szprotawa". Wszystkie prezentacje opatrzone są zdjęciami i przeźroczami.
Uzupełnieniem działań ekologicznych jest program z edukacji przyrodniczej „Cztery pieczęcie przyrody”. Program skierowany jest do dzieci klas I-III szkół podstawowych z terenu Gminy Szprotawa. Zajęcia w całości odbywają się w terenie i prowadzone są przez pracownika wydziału. W ciągu roku uczestnicy wychodzą w teren cztery razy o rożnych porach roku. Poprzez kolejne wyjście w teren uczestnicy dowiadują się  ciekawostek związanych z daną porą roku. Poznają charakterystyczne gatunki roślin i zwierząt, które najbardziej utożsamiają się z wybraną porą roku. Uczestnicy mają okazję obserwacji zmian zachodzących w przyrodzie w ciągu całego roku i dostrzegania różnic między poszczególnymi porami roku. Poprzez ten program uczestnicy wzbudzają w sobie szacunek i miłość do dzikiej przyrody, co możliwe jest tylko dzięki bezpośredniemu z nią kontaktowi, a którego jest coraz mniej w czasach rozwoju techniki medialnej i komputerowej. Na zakończenie programu, każdy uczestnik otrzymuje certyfikat „Leśny Paszport” oraz znaczek „Przyjaciel przyrody”.
 
Swoista wrażliwość dziecka jego zdolność do wnikliwej obserwacji przyrody, a zwłaszcza ciekawość i radość, jaką wykazuje w bezpośrednim kontakcie z przyrodą stwarza przed prowadzącym zajęcia nieograniczone wręcz możliwości różnicowania form edukacji ekologicznej. Do najczęściej stosowanych form należą spacery i wycieczki. Wycieczki umożliwiają dzieciom bezpośredni kontakt z rzeczywistością przyrodniczą. Jest to aktywna forma zajęć, która odbywa się w terenie. Tam następuje wprowadzenie nowych treści przyrodniczych, można też rozwijać i wzbogacać posiadane przez uczniów wiadomości, względnie wiadomości i umiejętności sprawdzać w konkretnym działaniu. Uczniowie na ogół reagują na propozycje odbycia zajęć poza ławką szkolną żywiołowo i z entuzjazmem. Uczniowie, zwłaszcza w wieku wczesnoszkolnym przeżywają wyjście klasy w teren i nie zawsze też zdają sobie sprawę z tego, że na takich wycieczkach też się uczą. Wszystko, co uczniowie zapamiętają z wycieczki będzie się wiązało z ich bezpośrednimi przeżyciami emocjonalnymi. A wiadomo, że wiedza bazująca na przeżyciach jest pełniejsza od tej wielokrotnie powtarzanej w klasie szkolnej. Wyjście w teren gwarantuje jeszcze jeden ważny efekt, którego nie można osiągnąć, gdy uczniowie pozostają w murach szkoły, świeże powietrze i określony wysiłek fizyczny związany z pokonywaniem trudności hartują organizm dziecka. Jednocześnie zmiana otoczenia, zieleń uspokajają system nerwowy. Wycieczki posiadają znaczny zasób bodźców wychowawczych. Przede wszystkim wdrażają do umiejętności pracy grupowej, wpływają na kształtowanie cech charakteru, jak życzliwość, koleżeńskość, zaradność. Są również okazją do kształtowania u uczniów wrażliwości estetycznej, zdolności do przeżywania piękna i pragnienia obcowania z tym pięknem. Wycieczka, którą organizuje się z dziećmi zwalcza werbalizm w nauczaniu, wprowadza ożywienie intelektualne. Jest formą czynnej pracy umysłowej, relaksu fizycznego, a przy tym pozwala lepiej poznać ucznia. Umysłowość dziecka wymaga dopływu ustawicznych wrażeń i spostrzeżeń, a w tym także emocji. Tego rodzaju bodźców dostarcza zawsze właściwie zorganizowana wycieczka. Dzieci i młodzież szkolna z terenu Gminy Szprotawa ma wszech ogromy dostęp do walorów przyrodniczych. Lesistość gminy Szprotawa wynosi ponad 30% a szczególnie cennym kompleksem leśnym są Bory Dolnośląskie porastające południowa część gminy. Dodatkowym atutem przy organizowaniu wycieczek jest bardzo dobra znajomość pracownika wydziału w topografii terenu i występowaniu cennych miejsc przyrodniczych z bogactwem ciekawej fauny i flory. Najczęściej organizowane wycieczki są do rezerwatu Buczyna Szprotawska i do Dębu Chrobrego. Dodatkowo wycieczki organizowane są do rożnych miejsc nie opisanych w żadnych przewodnikach. Miejsca takie to śródleśne torfowiska z rosiczką okrągłolistną. Jest również możliwość zobaczenia rzadkiej paproci Długosza królewskiego. Praktycznie prawie każde miejsce posiada swoje unikatowe walory przyrodnicze, dla tego organizuje się wycieczki piesze w pobliżu szkoły. Miejsca takie to przede wszystkim Parki i Lasy Komunalne, których w pobliżu Szprotawy jest bardzo dużo. Dla dzieci i młodzieży robione są również wycieczki ponad regionalne np. do rezerwatu Annabrzeskie Wąwozy lub do rezerwatu ptasiego Stawy Przemkowskie.
 
Bardzo dobrym sposobem dotyczącym realizacji treści ekologicznych w szkołach są ścieżki przyrodniczo - dydaktyczne. Dzięki nim uczniowie mają możliwość całościowego postrzegania współczesnego świata, w tym też skomplikowanego systemu i relacji przyroda – człowiek. Dotychczas na terenie Naszej gminy istniała tylko jedna ścieżka przyrodnicza w rezerwacie Buczyna Szprotawska. Ścieżka omawia faunę i florę lasu bukowego oraz jego charakterystykę. Jednak ścieżka oddalona jest kilkanaście kilometrów od Szprotawy co związane jest z wynajęciem transportu. Dlatego Urząd Miejski w Szprotawie wraz z Nadleśnictwem Szprotawa utworzyli ścieżkę przyrodniczo – leśna „Park Słowiański” w lesie komunalnym przy ul. Parkowej w Szprotawie. Ścieżka ma długość 6 km a na trasie znajduje się 21 punktów dydaktycznych, poruszających różna tematykę. Punkty omawiają nie tylko zagadnienia związane z przyrodą ale również historyczno – kulturalne, gospodarki leśnej, łowieckiej oraz wodnej. Ścieżka została wyposażona w kolorową mapę, miejsca odpoczynku oraz polanę do zorganizowania ogniska. Ścieżka posiada również folder informacyjny dostępny w urzędzie lub siedzibie Nadleśnictwa Szprotawa. Atutem ścieżki jest łatwość dotarcia do niej, różnorodność punktów dydaktycznych oraz przebieg trasy przez najpiękniejsze i najciekawsze zakątki lasu komunalnego.
 

Elementy dodatkowe powiązane z tą informacją