- 23-02-2016
- drukuj
Historia
Historia
Akt nadania
To tu zaczęto jednoczyć Europę …
…kiedy cesarz przebył kraj Milczan i dotarł do granic Dziadoszyców, wyjechał mu z radością naprzeciw Książe Bolesław Chrobry…, urządzając gościnę w osadzie o nazwie Iiva (Iława-dziś zachodnia dzielnica Szprotawy). Jak wspaniale księże przyjął cesarza i jak go prowadził przez swój kraj do Gniezna, jest wprost nie do uwierzenia i nie do opisania…
(cyt. Kronika Thietmara)
…kiedy cesarz przebył kraj Milczan i dotarł do granic Dziadoszyców, wyjechał mu z radością naprzeciw Książe Bolesław Chrobry…, urządzając gościnę w osadzie o nazwie Iiva (Iława-dziś zachodnia dzielnica Szprotawy). Jak wspaniale księże przyjął cesarza i jak go prowadził przez swój kraj do Gniezna, jest wprost nie do uwierzenia i nie do opisania…
(cyt. Kronika Thietmara)
X - XIV w.
Pierwsza historyczna informacja o terenie dzisiejszej Szprotawy, a właściwie grodzie Ilua - Iława pochodzi z Kroniki Biskupa Niemieckiego Thietmara, który towarzyszył cesarzowi niemieckiemu Ottonowi III w pielgrzymce do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie. W grodzie Ilua - Iława cesarz spotkał się z Bolesławem Chrobrym w roku 1000. Od tej historycznej daty rozwijało się intensywnie podgrodzie Iławy. Upadek grodu za czasów Bolesława Krzywoustego był niewątpliwie główna przyczyną, że osada nie stała się zalążkiem przyszłego miasta. Nadanie praw miejskich Szprotawa zawdzięcza Konradowi I, księciu głogowskiemu, wnukowi Henryka I Brodatego. Dokument lokacyjny Szprotawy nie zachował się, lecz inne źródła podają rok 1260, jako najbardziej prawdopodobną datę. Szprotawa lokowana została na wzór Żagania, o czym świadczy zapis w dokumencie dla wójta szprotawskiego z 1289 r., w którym wymienia się prawa podobne do tych, które już posiadał wójt żagański. Już w roku 1304 Konrad II, syn Konrada I potwierdza wszystkie dotychczasowe prawa i przywileje miasta, jest już mowa o "concilium magistratus" – radzie miejskiej. W przywileju z 1304r., oprócz potwierdzenia lokacji, Szprotawa otrzymała prawo składu soli oraz przywilej posługiwania się własną miarą i wagą. Prawo składu zezwalało miastu na powołanie własnej komory celnej, a to oznaczało dopływ niebagatelnych sum i szybki rozwój miasta.
W ramach realizowanej przez Henryka III reformy monetarnej księstwa, miasto uzyskało prawa mennicze. Bite w Szprotawie kwartniki były przez długi czas obiegową monetą na Śląsku. Dzięki tym nadaniom Szprotawa stała się jednym z bogatszych miast śląskich.
Największym posiadaczem dóbr w mieście był klasztor magdalenek sprowadzony do Szprotawy w 1314 r. za sprawą księżny Mechtyldy, córki margrabiego brandenburskiego Hermana Długiego, żony księcia głogowskiego Henryka IV Wiernego. Stosunki między klasztorem a miastem nie zawsze były poprawne, dochodziło do wielu zatargów. Często miasto musiało ustępować zakonnicom pod groźbą klątwy biskupiej.
W ramach realizowanej przez Henryka III reformy monetarnej księstwa, miasto uzyskało prawa mennicze. Bite w Szprotawie kwartniki były przez długi czas obiegową monetą na Śląsku. Dzięki tym nadaniom Szprotawa stała się jednym z bogatszych miast śląskich.
Największym posiadaczem dóbr w mieście był klasztor magdalenek sprowadzony do Szprotawy w 1314 r. za sprawą księżny Mechtyldy, córki margrabiego brandenburskiego Hermana Długiego, żony księcia głogowskiego Henryka IV Wiernego. Stosunki między klasztorem a miastem nie zawsze były poprawne, dochodziło do wielu zatargów. Często miasto musiało ustępować zakonnicom pod groźbą klątwy biskupiej.
XV - XVII w.
Przełom XV i XVI wieku to czasy niespokojne. Ziemia Śląska, naznaczona częstymi zmianami przynależności politycznej, znalazła się pod panowaniem austriackich Habsburgów. Ferdynand I oddał Szprotawę w 1537 r. Fabianowi von Schönaich jako zastaw za zaciągnięte od niego pożyczki. Miastem rządził jeden z najpotężniejszych feudałów na Śląsku i Łużycach. Schönaich nie był skory do ustępstw, tym bardziej do dzielenia się władzą z rada miejska, dlatego też w mieście dochodziło do poważnych konfliktów. Dopiero na początku XVII wieku, bratanek Fabiana, Jerzy von Schönaich, zrezygnował z praw właściciela na rzecz miasta. Szprotawa stała się ponownie miastem królewskim z prawem delegowania własnych przedstawicieli na krajowe sejmy stanowe.
W okresie reformacji, nauki Marcina Lutra dotarły do Szprotawy bardzo szybko, znajdując tu życzliwe przyjęcie. Gdy w Europie trwa okrutna wojna między katolikami a protestantami, panem Szprotawy jest katolicko-cesarski generał, książę frynlandzki i żagański - Albrecht von Wallenstein. Późną wiosną 1621 roku miasto zajęli cesarscy. Mieszczanie i okoliczni włościanie ponosili koszty żywienia, i kwaterowania wojsk. Bezwzględne prawa wojenne Szprotawa odczuła zimą w 1627 r., kiedy do miasta wkroczyły oddziały Marcina Huerty, Hiszpana w cesarskiej służbie, znanego ze swojego okrucieństwa. Szprotawianie przez nieustanne konfiskaty żywności i opału niemal cudem nie wymarli z głodu i zimna. W chwili zakończenia wojny w roku 1648 z niegdyś bogatego miasta pozostały nędzne resztki. Nie było w obrębie murów miejskich budynku, który nie ucierpiałby na skutek działań wojennych. Największych spustoszeń w zabudowie dokonali Szwedzi podczas oblężenia miasta w 1641 r. Obliczono, że wojna trzydziestoletnia kosztowała Szprotawę ponad czterysta tysięcy talarów. Po wojnie odbudowę miasta brutalnie przerwała wielka epidemia czarnej ospy (rok 1657) przyniesiona przez maruderów i dezerterów byłej armii cesarskiej. Dwa lata później powódź, a potem wielki pożar w 1672 r. zniszczył to, co zdołano do tej pory odbudować.
Przełom XV i XVI wieku to czasy niespokojne. Ziemia Śląska, naznaczona częstymi zmianami przynależności politycznej, znalazła się pod panowaniem austriackich Habsburgów. Ferdynand I oddał Szprotawę w 1537 r. Fabianowi von Schönaich jako zastaw za zaciągnięte od niego pożyczki. Miastem rządził jeden z najpotężniejszych feudałów na Śląsku i Łużycach. Schönaich nie był skory do ustępstw, tym bardziej do dzielenia się władzą z rada miejska, dlatego też w mieście dochodziło do poważnych konfliktów. Dopiero na początku XVII wieku, bratanek Fabiana, Jerzy von Schönaich, zrezygnował z praw właściciela na rzecz miasta. Szprotawa stała się ponownie miastem królewskim z prawem delegowania własnych przedstawicieli na krajowe sejmy stanowe.
W okresie reformacji, nauki Marcina Lutra dotarły do Szprotawy bardzo szybko, znajdując tu życzliwe przyjęcie. Gdy w Europie trwa okrutna wojna między katolikami a protestantami, panem Szprotawy jest katolicko-cesarski generał, książę frynlandzki i żagański - Albrecht von Wallenstein. Późną wiosną 1621 roku miasto zajęli cesarscy. Mieszczanie i okoliczni włościanie ponosili koszty żywienia, i kwaterowania wojsk. Bezwzględne prawa wojenne Szprotawa odczuła zimą w 1627 r., kiedy do miasta wkroczyły oddziały Marcina Huerty, Hiszpana w cesarskiej służbie, znanego ze swojego okrucieństwa. Szprotawianie przez nieustanne konfiskaty żywności i opału niemal cudem nie wymarli z głodu i zimna. W chwili zakończenia wojny w roku 1648 z niegdyś bogatego miasta pozostały nędzne resztki. Nie było w obrębie murów miejskich budynku, który nie ucierpiałby na skutek działań wojennych. Największych spustoszeń w zabudowie dokonali Szwedzi podczas oblężenia miasta w 1641 r. Obliczono, że wojna trzydziestoletnia kosztowała Szprotawę ponad czterysta tysięcy talarów. Po wojnie odbudowę miasta brutalnie przerwała wielka epidemia czarnej ospy (rok 1657) przyniesiona przez maruderów i dezerterów byłej armii cesarskiej. Dwa lata później powódź, a potem wielki pożar w 1672 r. zniszczył to, co zdołano do tej pory odbudować.
XVIII - XIX w.
Po niedługim okresie pokoju i względnej stabilizacji gospodarczej, rozpoczęła się inwazja pruska na Śląsk (1740r.), która również mocno dotknęła Szprotawę. Pokój zawarty w roku 1763 kończy wojnę siedmioletnią, nie przynosząc Europie żadnych zmian terytorialnych. W czasie napoleońskiej militarnej hegemonii, rządy francuskie nie wyrządziły miastu większych szkód. Stała okupacja Szprotawy rozpoczęła się w 1807 roku i trwała z krótkimi przerwami do roku 1813.
W roku 1846 pierwszy pociąg zatrzymał się na szprotawskiej stacji. Tym samym miasto otrzymało połączenie kolejowe z Berlinem i Wrocławiem. W 1871 roku uruchomiono bezpośrednią linię Szprotawa – Żary, a w roku 1911 miasto otrzymało bezpośrednie połączenie z Zielona Górą. Jednak istotne ożywienie gospodarcze i budowlane nastąpiło dopiero po zakończeniu wojny prusko-francuskiej 1870-1871. W roku 1879 miasto otrzymało garnizon artyleryjski. W tym samym okresie na iławskim przedmieściu wzniesiono huty Wilhelma. Przede wszystkim rozebrano walące się średniowieczne zabudowania, stawiając na ich miejscu: pocztę (1890), gazownię miejską (1894), łaźnię (1906).
XX w.
Wielki kryzys lat dwudziestych XX wieku nie ominął Szprotawy: inflacja, bezrobocie, odpływ ludności, zahamowanie inwestycji. W 1932 r. przeprowadzono reorganizację podziału administracyjnego. Szprotawa stała się siedzibą „Landrata” (starosty) połączonego powiatu szprotawsko-żagańskiego. W latach 30-tych po objęciu władzy w mieście przez narodowych socjalistów nastąpił gwałtowny demontaż wszystkich instytucji i stowarzyszeń samorządowych. W latach 1939-1945 miasto pracowało głównie na potrzeby wojska - znaczący był udział jeńców wojennych i robotników przymusowych. Dnia 14 lutego 1945 roku do Szprotawy wkroczyły wojska radzieckie pod dowództwem marszałka Koniewa. Wiosną tego roku rozpoczyna się akcję wysiedlania ludności niemieckiej. Miasto powoli odbudowuje się. Przywracane są do życia zakłady produkcyjne, rozpoczyna działalność wiele niezbędnych instytucji publicznych: oświata, służba zdrowia, ośrodek kultury, biblioteki, kino. Od zakończenia II wojny światowej do lat 90-tych w Szprotawie stacjonują wojska Armii Radzieckiej - w mieście pułk saperów, a na poniemieckim lotnisku pułk szturmowy myśliwców oraz pułk śmigłowców kawalerii powietrznej. W 1950 roku Szprotawa stała się siedzibą władz powiatowych w nowo utworzonym województwie zielonogórskim - do roku 1975. Odbudowa miasta postępowała bardzo powoli i miasto już nigdy nie odzyskało dawnej świetności. Przyczyn jest wiele, ale główna to fakt stacjonowania wojsk armii radzieckiej. Największy rozwój miasta przypada na lata 70 i 80-te.Po ostatniej reformie administracyjnej kraju (1999) miasto wchodzi w skład powiatu żagańskiego.
Po niedługim okresie pokoju i względnej stabilizacji gospodarczej, rozpoczęła się inwazja pruska na Śląsk (1740r.), która również mocno dotknęła Szprotawę. Pokój zawarty w roku 1763 kończy wojnę siedmioletnią, nie przynosząc Europie żadnych zmian terytorialnych. W czasie napoleońskiej militarnej hegemonii, rządy francuskie nie wyrządziły miastu większych szkód. Stała okupacja Szprotawy rozpoczęła się w 1807 roku i trwała z krótkimi przerwami do roku 1813.
W roku 1846 pierwszy pociąg zatrzymał się na szprotawskiej stacji. Tym samym miasto otrzymało połączenie kolejowe z Berlinem i Wrocławiem. W 1871 roku uruchomiono bezpośrednią linię Szprotawa – Żary, a w roku 1911 miasto otrzymało bezpośrednie połączenie z Zielona Górą. Jednak istotne ożywienie gospodarcze i budowlane nastąpiło dopiero po zakończeniu wojny prusko-francuskiej 1870-1871. W roku 1879 miasto otrzymało garnizon artyleryjski. W tym samym okresie na iławskim przedmieściu wzniesiono huty Wilhelma. Przede wszystkim rozebrano walące się średniowieczne zabudowania, stawiając na ich miejscu: pocztę (1890), gazownię miejską (1894), łaźnię (1906).
XX w.
Wielki kryzys lat dwudziestych XX wieku nie ominął Szprotawy: inflacja, bezrobocie, odpływ ludności, zahamowanie inwestycji. W 1932 r. przeprowadzono reorganizację podziału administracyjnego. Szprotawa stała się siedzibą „Landrata” (starosty) połączonego powiatu szprotawsko-żagańskiego. W latach 30-tych po objęciu władzy w mieście przez narodowych socjalistów nastąpił gwałtowny demontaż wszystkich instytucji i stowarzyszeń samorządowych. W latach 1939-1945 miasto pracowało głównie na potrzeby wojska - znaczący był udział jeńców wojennych i robotników przymusowych. Dnia 14 lutego 1945 roku do Szprotawy wkroczyły wojska radzieckie pod dowództwem marszałka Koniewa. Wiosną tego roku rozpoczyna się akcję wysiedlania ludności niemieckiej. Miasto powoli odbudowuje się. Przywracane są do życia zakłady produkcyjne, rozpoczyna działalność wiele niezbędnych instytucji publicznych: oświata, służba zdrowia, ośrodek kultury, biblioteki, kino. Od zakończenia II wojny światowej do lat 90-tych w Szprotawie stacjonują wojska Armii Radzieckiej - w mieście pułk saperów, a na poniemieckim lotnisku pułk szturmowy myśliwców oraz pułk śmigłowców kawalerii powietrznej. W 1950 roku Szprotawa stała się siedzibą władz powiatowych w nowo utworzonym województwie zielonogórskim - do roku 1975. Odbudowa miasta postępowała bardzo powoli i miasto już nigdy nie odzyskało dawnej świetności. Przyczyn jest wiele, ale główna to fakt stacjonowania wojsk armii radzieckiej. Największy rozwój miasta przypada na lata 70 i 80-te.Po ostatniej reformie administracyjnej kraju (1999) miasto wchodzi w skład powiatu żagańskiego.